ABDURRAHMAN EL-HAZİNİ

    *Merv'li (Bugünkü Sovyet Orta Asya'sındaki Mary) Ebu'l Feth Abdurrahman el-Hazinî, 12. yüzyılın en değerli fizikçilerinden biriydi. "Kitabü'l Mizânu'l-Hikme"de başlıca mekanik ve hidrostatik ile ilgili mevzûlar yer almaktadır. Hazinî'nin risalesi, müslüman fizikçilerin, basit bir cismin veya iki basit maddeden mürekkep herhangi bir cismin mutlak ağırlığı ve yoğunluğunu ölçebildiklerini göstermektedir. O, ısının nesnelerin yoğunluğuna nasıl tesir ettiğini de biliyordu. Ayrıca Hazinî, bir altın ve gümüş alaşımındaki iki maddenin ağırlıklarını sırasıyla belirlemek için bir formül geliştirdi:

X=Alaşımdaki gümüşün ağırlığı
S=Alaşımın yoğunluğu
A=Alaşımın mutlak ağırlığı
Dl, D2=Altın ve gümüşün yoğunluğu

El-Hazinî havanın tıpkı sıvılar gibi kaldırma gücüne sahip olduğunu ve havada bulunan bir cismin ağırlığının, gerçek ağırlığından daha düşük geleceğini müşahede ederek havanın ağırlık ve yoğunluğunu hesapladı. Sıvıların da yoğunluklarım ölçerek yüzey sürtünmelerini inceledi. Suyun yoğunluğunun sıcaklık ya da tuzluluk ile değişeceğini biliyordu.

Bugün 17. yüzyılda Evangelist Toricelli tarafından yapıldığı iddia edilen birçok deney sonuçlan, el-Hazinî tarafından -hem de çok doğru bir biçimde- elde edilmişti. O, sıvıların yoğunluk ve ısısını ölçebilmek için aerometre'yi kullanan ilk kişiydi. Bir cismin en ufak parçacıklarını birarada tutan çekici kuvvetlerin (sözde Van Der Weals gücü) ve (daha sonra Newton'a atfedilen) kütle çekim kuvvetinin varlığına inanıyordu. El-Hazinî, düşen bir cismin hızını, bu cismin aldığı yol ile geçen zaman arasındaki gerçek ilişkiyi ve 17. yüzyılda Galileo tarafından keşfedilen bütün kanunları daha 12. asırda keşfetmişti.

EDİTİON:Vikipedi'den alıntıdır.